تولید نشاء گوجهفرنگی
تولید گوجهفرنگی در دنیا به سرعت گسترش یافته است، بهطوریکه حدود 14 درصد از مقدار تولید محصولات سبزی و صیفی متعلق به این محصول میباشد. گوجهفرنگی علاوه بر تولید مزرعهای، در سطح وسیعی در گلخانه و سایر مکان-های سرپوشیده نیز کشت میشود
گوجهفرنگی از جمله سبزیهایی است که هم به صورت مستقیم در زمین اصلی و هم از طریق نشاءکاری کشت میگردد. این گیاه نسبت به نشاءکاری عکسالعمل مثبت نشان میدهد و یکی از معروفترین گیاهانی است که نشاءکاری میشود. چندین مزیت باعث شده است که کشت گوجهفرنگی از طریق نشاءکاری انجام گردد. کشت نشائی دارای مزایای دیگری از جمله پیشرس کردن و کسب درآمد نوبرانه، فراهم آوردن شرایط محیطی مناسب در اوایل دوره رشد، رعایت فاصله بین بوتهها بر روی ردیفهای کاشت در مزرعه، کاهش مصرف آب به علت کاهش دوره رشد، امکان انتخاب قویترین و سالمترین گیاه برای کاشت و عدم نیاز به تنک میباشد.
عوامل موثر در تولید نشا
بذر گوجهفرنگی
کشاورز باید سعی نماید از بذور هیبرید استفاده نماید. اولین موردی که در انتخاب بذر گوجهفرنگی بایستی مورد توجه قرار گیرد نوع رقم مورد کشت است که برای فضای باز و گلخانه فرق میکند. کشاورز برای تولید اقتصادی و سودآوری این محصول باید ارقام مناسب با توجه به شرایط آب و هوایی، نوع مصرف و بازار فروش انتخاب نماید. ارقام گلخانهای دارای رشد نامحدود بوده و از طول دوره رشد طولانی برخوردار هستند. از ارقام گلخانهای که در کشور بیشتر کشت میشوند میتوان به ارقام نیوتن، هیراد، نورا و سیلویانا اشاره نمود. ارقام فضای باز معمولاً دارای رشد محدود بوده و از طول دوره رشد کوتاهتری نسبت به ارقام گلخانهای برخوردار میباشند. از ارقام فضای باز که در حال حاضر بیشتر کشت میگردند میتوان ارقام ٨٣٢٠، ١٠١٠، بریویو، باسیمو، کامنتا، متین و بلاریوا نام برد. بذر گوجهفرنگی باید یکنواخت باشد، قدرت جوانهزنی سریع داشته باشد و تولید گیاهچههای قوی نماید.
محل تولید نشا
معمولاً در روش سنتی بذر در بستر خاک زیر تونلهای پلاستیکی کم ارتفاع کشت میشود (شکل ٣). این روش کشت دارای معایبی از جمله مصرف بذر زیاد، درصد جوانهزنی پایین بذر، طولانی شدن طول دوره نشاء، تولید نشاءهای نامرغوب و تلفات گیاهچهها بعد از انتقال به زمین میباشد. جهت رفع این مشکلات لازم است تولید نشاء در محیطهای کنترل شده مانند گلخانه و در ظروف تولید نشاء انجام شود. در این صورت علاوه بر صرفهجویی در مصرف بذر، گیاهچههای یکنواخت و قویتری بهدست خواهد آمد.
ضد عفونی محل، محیط کشت و تجهیزات تولید نشا
با توجه به اینکه نشاء در محیطی بسته و کنترل شده تولید میشود، درصورت آلودهشدن این محیط به امراض و آفات مضر لازم است این مکان و تمامی تجهیزات قبل از کشت ضدعفونی شوند. به حداقل رساندن شیوع بیماریها در نشاءکاری قبل از کشت آغاز میشود. استفاده از خاکهای بکر و یا استریل شده، کنترل علفهای هرز برای شکستن سیکل زندگی آفات، ضدعفونی کردن دیوارها، بنچها و سبدهای نشاء، لولههای آب گرم و رطوبتساز و همچنین ضدعفونی ابزارهای مورد استفاده قبل از شروع به کشت انجام میشود. برای ضدعفونی محیط بسته مانند گلخانه روش های فیزیکی مانند استفاده از نور و گرمای خورشید و استفاده از بخار آب و یا روشهای شیمیایی مانند محلول رقیق شده هیپوکلریت سدیم و یا گاز متیل بروماید بکار گرفته میشود.
ظروف تولید نشا
برای تولید نشاء از ظروف کاشت استفاده میشود. ظروف کاشت مورد استفاده در تولید نشاء بسته به تکنولوژی تولید و عوامل اقتصادی منطقه میتواند متفاوت باشد. انواع گلدان، جعبهها یا سینیهای کاشت پیتی، سفالی، فیبری، استیروفومی و پلاستیکی همگی میتوانند در تولید نشاء مورد استفاده قرار گیرند.
بستر کشت جهت تولید نشا
بهترین بستر کشت معمولاً بستر کشت بدون خاک میباشد. این بسترهای کشت از مخلوط پیت (پیتماس یا کوکوپیت) و پرلایت و ورمیکولایت تشکیل میشوند. نسبت قابل توصیه برای مخلوط کشت ٧٠ درصد پیت، ٢٠ درصد پرلایت و ١٠ درصد ورمیکولایت میباشند. بستر کشت بایستی قابل دسترس، دارای ظرفیت خوب نگهداری آب و عناصر غذایی، دارای تهویه مطلوب، دارای ظرفیت تبادل کاتیونی بالا و عاری از هر گونه عوامل بیماریزا، آفات و بذور علفهای هرز باشد. pH پیت بایستی بین ٥ تا ٦ باشد و EC این مخلوطها بایستی بین ١ تا ٢ دسی زیمنس بر متر باشد. در هر سلول یک بذر کشت میشود. عمق کشت بذر بایستی در حدود ٥-٣ میلیمتر باشد. بعد از کشت سینیها بر روی سکوهایی قرار میگیرند بطوریکه حداقل ٢٥-٢٠ سانتیمتر از سطح زمین فاصله داشته باشند.
شرایط محیطی لازم جهت رشد نشا
- دما
دمای لازم برای رشد در روز در حدود ٢٦-٢١ درجه سانتیگراد و در شب ٥-٤ درجه سانتیگراد کمتر از روز خواهد بود. درجه حرارت پایین رشد گیاهچهها را محدود میکند و در زیر ١٠ سانتیگراد خسارت سرمازدگی دیده میشود و اگر مدت مدیدی در این دما بماند، درصد زیادی از گیاهچهها از بین خواهند رفت.
- رطوبت
آبیاری گیاهچهها بصورت بارانی و معمولاً بستگی به دمای محل کشت هر روز انجام میشود. گیاهچهها نبایستی در غروب یا شب هنگام آبیاری شوند چون احتمال آلودگی به بیماریهای قارچی مانند بوتهمیری را افزایش میدهد.
- تهویه
تهویه جهت رشد مناسب گیاهچهها و کنترل آفات و امراض از اهمیت زیادی برخوردار میباشد. تهویه در گلخانه به وسیله سیستم تهویه و باز کردن دریچهها و در تونلهای پلاستیکی با برداشتن پلاستیک در روز و در هنگامی که دما بالا است، صورت میگیرد.
- نور
شدت نور بالا باعث رشد بهتر میشود. در شدت نور کم طول گیاهچهها زیاد، عرض گیاهچهها کم و گیاهچهها ضعیف و از رنگ سبز کم رنگی برخوردار میباشند و چنین نشائی بعد از انتقال به بستر کشت مدتی از رشد باز میماند و در نتیجه دیررسی محصول و حتی کاهش عملکرد را بدنبال دارد. در صورت کمبود نور، استفاده از نور مصنوعی با شدت ١٥٠٠٠ لوکس مورد نیاز است.
تغدیه نشا
برای رشد سریعتر و یکنواختتر گیاهچهها نیاز به تغذیه میباشد. تغذیه همراه با آبیاری انجام خواهد شد، بدین منظور باید از کودهای محلول در آب استفاده شود. جهت تغذیه، محلولهای غذایی رقیق مورد استفاده قرار خواهد گرفت. استفاده از کودهای غلیظ باعث صدمه به ریشه و ایجاد تنشهای آبی در گیاهچهها میشود. یکی از محلول غذایی که برای نشاء گوجهفرنگی میتواند مورد استفاده قرار گیرد به شرح زیر میباشد. معمولاً جهت تامین عناصر ازت، فسفر، پتاس، کلسیم، منیزیم و گوگرد از کودهایی مانند نیترات پتاسیم، سولو پتاس، منو پتاسیم فسفات، نیترات کلسیم، سولفات منیزیم، برای عناصر آهن، منگنز، روی و مس از کودهای کلاته و برای بور از اسید بوریک و برای مولیبدن از مولیبدات سدیم استفاده میشود. مواد غذایی تغذیه پس از ظهور و بازشدن اولین برگ حقیقی آغاز خواهد شد و همراه با آبیاری هفتهای سه دفعه این محلول غذایی به گیاهچهها داده خواهد شد.
آفات و بیماریهای نشا
آفاتی مانند مگس سفید گلخانه، تریپس و شته میتوانند خسارت وارد کنند و هم ناقل بیماریهای ویروسی باشند. جهت مبارزه با این آفات، رعایت اصول بهداشتی، حذف علفهای هرز از داخل گلخانه و محوطه اطراف، نصب توری برای دربهای ورودی گلخانه، تشخیص به موقع آفت و مبارزه شیمیایی با سموم مناسب ضروری میباشد.
یکی از مشکلات اساسی برای گیاهچهها، بیماری بوتهمیری است که این بیماری بوسیله چندین قارچ خاکزی مانند پیتیوم و رایزکتونیا بوجود میآید. این آلودگی در دو حالت خسارت وارد میکند، در حالت اول هنوز بذر سبز نشده است در نتیجه تعداد زیادی از گیاهچهها قبل از سبز شدن و بیرون آمدن از محیط کشت از بین میروند، در حالت دوم بعد از سبز شدن گیاهچهها باعث از بین رفتن آنها میشود. در این حالت بافت ساقه در نزدیک خاک تیره و آبکی میشود. گیاهان جوان بعد از انتقال به زمین خیلی مستعد برای آلوده شدن به بیماری هستند. پیشگیری بهترین روش برای مبارزه با این بیماری است. بایستی از محیط رشد تمیز، تازه و یا ضد عفونی شده برای کشت استفاده نمود.
جهت پائین آوردن مقدار رطوبت، بایستی تهویه خوب صورت گیرد. رعایت نکات بهداشتی مهمترین عامل جهت پیشگیری میباشد. در صورت آلوده بودن شدن گیاهچهها با این بیماری، محلول قارچکشهایی نظیر پریویکور انرژی، ریدومیل، رورال تی اس و مانکوزب پای گیاهچهها ریخته خواهد شد.
نظر دهید