اهمیت کشت هیدروپونیک در ایران
کشت هیدروپونیک یکی از روش‌های مدرن و کارآمد برای پرورش گیاهان بدون استفاده از خاک است. در این روش، گیاهان به جای جذب مواد مغذی از خاک، این مواد را از محلول غذایی که به ریشه‌ها داده می‌شود، جذب میکنند. انواع مختلفی از روش‌های کشت هیدروپونیک وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
تاریخچه هیدروپونیک
گیاهـان در محلول‌هـای آبـی غنـی از مـواد غذایـی، برای قرن‌هـا کشـت میشـدند. بـرای مثـال باغ‌هـای شـناور بابل و باغ های شـناور آزتک در مکزیک بـه طور طبیعی هیدروپونیک بوده‌اند. در سـال 1800، مبانی مفهومی کشـت هیدروپونیک، بـه وسـیله آنهایـی کـه روی چگونگـی رشـد گیاهـان تحقیق می‌‌کرده‌انـد، پایه‌‌گـذاری شـد. کشـت بـدون خـاک بعـداً در سـال 1930 در یک سـری از انتشـارات دانشـمندان کالیفرنیا عمومیـت پیـدا کرد. در طـی جنگ جهانـی دوم، ارتش آمریکا باغ‌هـای بـزرگ هیدروپونیـک را بـه منظـور تامیـن نیازهـای سـبزیجات ارتـش در نواحـی عملیاتـی تاسـیس کـرد. از سـال 1980 بـه بعـد تکنیک‌های هیدروپونیـک بـرای تولید سـبزیجات و گل‌‌هـای زینتـی افزایـش یافت.
تعریف هیدروپونیک
محققیـن هیدروپونیـک را علم پرورش گیاهـان در محیط بـدون خـاک، اما در بسـتر کشـت خنثـی مانند شـن، گراویه، پیـت، ورمی-کولیـت و خـاک‌اره کـه در آنهـا محلول‌هـای غذایـی حـاوی عناصـر ضـروری مورد نیـاز گیاه جهت رشـد و نمـو طبیعـی آن اضافـه شـده اسـت، تعریـف میکنند. هیدروپونیـک بـه عنـوان سیسـتمی مـورد توجـه قـرار گرفته اسـت کـه در آنجـا بسـتر کشـتی وجـود نـدارد هماننـد تکنیـک غذایی نوار باریک ( Nutrient film technique ) که در سـبزیجات اسـتفاده می‌‌شـود.
مزایا و معایب کشت هیدروپونیک
الف) مزایـای کشـت هیدروپونیک: از مزایای کشـت هیدروپونیـک میتـوان بـه مـوارد زیر اشـاره کرد.
امـکان پـرورش گیاهـان بـه روش هیدروپونیـک در تمـام نقـاط
بالا بودن تراکم در واحد سطح
کاهش میزان فعالیت‌‌های سنگین
حفظ و صرفه جویی در مصرف آب
کاهش مشکلات ناشی از آفات و بیماری‌‌ها
نبود علف‌‌های هرز
افزایش میزان تولید
حفظ و نگهداری مواد غذایی
کنترل شرایط محیطی
استقرار آسان‌تر گیاهان جدید
عدم نیاز به آیش در برنامه تناوب
ب) معایـب کشـت هیدروپونیـک: ایـن روش معایبی نیـز دارد کـه به شـرح زیر اسـت.
نیاز به هزینه سرمایه گذاری اولیه بسیار بالا
نیـاز بـه نیروی متخصص و ماهـر در مراحل کار (آماده سـازی بستر کاشـت، محلول غذایی، تنظیم pH و ...)
نیـاز بـه تجهیـزات پیشـرفته و گـران قیمـت بـرای کنتـرل محیـط کشـت و گلخانـه
روش های کشت هیدروپونیک
کشت هیدورپونیک با روش غوطه وری
در این روش از کشت هیدورپونیک ریشه گیاهان در آب و مواد مغذی قرار می‌گیرند و هوا بصورت مستقیم در اختیار گیاه قرار دارد. گیاهان به دلیل غوطه‌ور بودن در مواد مغذی و قرار گرفتن در معرض هوای کافی سرعت رشد بالایی دارند، اکثر محصولات گیاهی و کشاورزی با این روش به خوبی رشد و پرورش می‌یابند.
کشت هیدورپونیک با روش فیتیله‌ای
کشت هیدورپونیک با روش فیتیله‌ای معمولا به عنوان ساده‌ترین سیستم آبکشت شناخته می‌شود. این سیستم به هیچگونه دستگاه و نیروی الکترونیکی احتیاج ندارد و استفاده از آن باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود. در این روش گیاهان داخل موادی چون پشم یا پرلیت قرار می‌گیرند و از طریق فیتیله‌هایی که داخل مخزن مواد مغذی قرار دارند تغذیه می‌شوند. این روش برای کشت گیاهانی که برای رشد نیازمند آب زیادی هستند مناسب نمی‌باشد.
کشت هیدورپونیک با روش هواکشت
در کشت هیدورپونیک با روش هواکشت، گیاهان بصورت معلق در هوا قرار می‌گیرند و آب و مواد مغذی ازطریق مه‌پاش به ریشه گیاه اسپری می‌شود. سیستم هواکشت نسبت به سایر روش‌ها کمی پیچیده‌تر است و نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری است. این روش معمولا برای گیاهانی با ریشه‌های کوچک مناسب‌تر می‌باشد.
کشت هیدورپونیک با روش سیستم قطره‌ای
کشت هیدورپونیک قطره‌ای بسیار ساده و در دسترس می‌باشد و برای رشد انواع گیاه مناسب است. در این روش دو محفظه در دو سطح وجود دارد که در محفظه بالا گیاهان و در بخش پایینی مواد مغذی قرار دارد. مواد مغذی از طریق شلنگ وارد بخش بالا می‌شود تا ریشه گیاهان از آن‌ها تغذیه کنند و مواد اضافه از طریق یک لوله به بخش پایینی منتقل می‌شود.
مواد مغذی در بستر کشت هیدروپونیک
مواد مغذی ضروری را می‌توان به طور کلی به درشت‌مغذی‌ها و ریز‌مغذی‌ها طبقه‌بندی کرد. درشت‌مغذی‌ها و ریز‌مغذی‌ها هر دو برای رشد و نمو گیاه ضروری هستند. درشت‌مغذی‌ها عبارتند از کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم و منیزیم. ریز‌مغذی‌ها نیز عبارتند از آهن، منگنز، روی، بور، مولیبدن، کلر، مس و نیکل. تفاوت بین عناصر درشت و ریز‌مغذی در مقدار مورد نیاز گیاهان است. درشت‌مغذی‌ها به مقادیر بیشتری نسبت به ریز‌مغذی‌ها مورد نیاز هستند. ساده‌ترین نوع مواد مغذی General Hydroponics Flora است که یک ماده مغذی هیدروپونیک سه بخشی است و بر اساس مرحله رشد گیاه در مقادیر مختلف مخلوط می‌شود.
کشت هیدروپونیک در سطح تجاری
به دلیل محدودیت‌‌های آبی، خاکی و تغییر اقلیم، توسعه کشت هیدروپونیک به صورت تجاری امری لازم و ضرروی است. کشت هیدروپونیک به عنوان فشرده‌ترین سیستم تولید در صنعت کشاورزی امروزی به شدت در حال رشد است به طوری که اگر بر اساس روش‌های علمی و فنی پایه گذاری شود می‌‌تواند به خوبی تولید مواد غذایی را در آینده تضمین نماید.
بـه عنـوان مثـال کشـت خیـار و فلفل در گلخانـه، یـک نمونـه از کاربـرد هیدروپونیـک در سـطح تجـاری اسـت. ابتدا بذور را در سـینی های حـاوی کوکوپیت کشـت کـرده و بعد از رسـیدن بـه مرحله شـش برگی به کیسـه هـای حـاوی کوکوپیت (30 درصـد) و پرلیـت (٧٠ درصـد) منتقـل مـی شـوند. در طـول دوره رشـد دمـای گلخانـه در محدود 25 درجه سـانتی گراد و دمـای شـبانه نزدیک به ٢٠ درجه سـانتی گراد با مقـدار رطوبت ٦٠ درصـد تنظیـم می شـود.
سخن پایانی
کشاورزی به روش کشت هیدروپونیک تا 90 درصد مصرف آب را کاهش می‌دهد و محصولات با کیفیت بالاتر و ارزش غذایی ویژه تولید می‌کند. امروزه کشاورزان بیشتری به استفاده از این روش نوین علاقه‌مند شده‌اند و آمارها نشان می‌دهد گلخانه‌های بسیار زیادی در سراسر کشور از روش کشت هیدروپونیک برای تولید گیاهان و محصولات کشاورزی استفاده میکنند.
نظر دهید